Specjalni

W pracy z uczniami mającymi orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego kluczowe znaczenie ma zarówno WOPFU (Wielospecjalistyczna Ocena Poziomu Funkcjonowania Ucznia), jak i IPET (Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny).

Te dokumenty nie są “martwymi” formularzami — muszą być elastycznie modyfikowane w miarę potrzeb ucznia i warunków szkolnych.

Poniżej omówię:

Dla kogo i po co się tworzy WOPFU — jego istotę i na co zwrócić uwagę.
Jak konstruować IPET: dla kogo, jakie są jego kluczowe elementy, zasady dostosowań.
Modyfikowanie IPET — kiedy, kto, jak i dlaczego należy to robić.

Udostępniamy przy tym przykładowe grafiki i wzory dokumentów — mamy nadzieję, że artykuł będzie pomocny i zachęci do korzystania z naszych szkoleń dla Rad Pedagogicznych.

1. WOPFU — dla kogo, po co i jak robić

Czym jest WOPFU i dla kogo

WOPFU to Wielospecjalistyczna Ocena Poziomu Funkcjonowania Ucznia — dokument diagnostyczny, który należy opracować dla każdego ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.
Jego celem jest dokładne rozpoznanie możliwości, ograniczeń, potrzeb edukacyjnych i rozwojowych ucznia — w różnych obszarach: poznawczym, emocjonalnym, społecznym, ruchowym, komunikacyjnym itd.
WOPFU stanowi fundament (punkt wyjścia) do opracowania IPET-u — bez właściwej diagnozy nie można właściwie zaplanować działań edukacyjno-terapeutycznych.
Ponadto WOPFU pełni funkcję kontrolno-ewaluacyjną: pozwala monitorować, czy podejmowane działania przynoszą efekty, i w razie potrzeby inicjować korekty (w IPET)

Kto i kiedy opracowuje WOPFU

Zespół nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem (nauczyciele przedmiotowi, nauczyciel wspomagający, pedagog specjalny, psycholog, logopeda itp.).
Zespół powinien być koordynowany — często przez wychowawcę klasy, ale dyrektor może wyznaczyć inną osobę (np. pedagog specjalny).
W procesie WOPFU mogą uczestniczyć rodzice (lub pełnoletni uczeń) — mają prawo być informowani, uczestniczyć, otrzymać kopię dokumentu.
W razie potrzeby WOPFU może być wspierane we współpracy z poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub specjalistami zewnętrznymi (za zgodą rodziców).
WOPFU wykonuje się co najmniej dwa razy w roku szkolnym (np. na początku i w środku semestru), a także dodatkowo, gdy zajdzie taka konieczność (zmiany w funkcjonowaniu ucznia, nowe opinie, zdarzenia losowe).
Pierwotnie WOPFU należy przygotować po otrzymaniu orzeczenia i przed opracowaniem IPET — w terminie 30 dni.

Co powinien zawierać WOPFU

WOPFU nie powinno być jedynie suchym formularzem — ważne, by było merytoryczne, konkretne, klarowne i użyteczne w planowaniu działań. Oto kluczowe elementy:

Dane identyfikacyjne ucznia: imię, nazwisko, klasa, rok szkolny, nr orzeczenia itp.
Mocne strony, predyspozycje, zainteresowania — to nie tylko trudności się liczą, ale też potencjał, który można rozwijać.
Trudności, ograniczenia, bariery w funkcjonowaniu — co sprawia, że uczeń ma trudności w nauce lub w funkcjonowaniu szkolnym, jakie elementy są barierami (np. zaburzenia percepcji, deficyty uwagi, trudności w komunikacji, motoryce, emocjach).
Przyczyny niepowodzeń edukacyjnych — jaką rolę odgrywają czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, np. styl uczenia się, środowisko, wsparcie, motywacja itp.
Dotychczasowe działania i efekty — co już zostało zrobione, jakie metody, strategie, interwencje stosowano i jakie są ich efekty (postępy, ograniczenia).
Potrzeby edukacyjne i terapeutyczne ucznia — konkretnie, czego potrzebuje uczeń, w jakich obszarach, z jaką intensywnością.
Zakres i charakter wsparcia — jaki rodzaj pomocy (zajęcia specjalistyczne, asystent, nauczyciel wspomagający, modyfikacje dydaktyczne) i w jakim wymiarze (np. liczba godzin, częstotliwość).
Rekomendacje/działania wspólne — sugestie współpracy między nauczycielami, specjalistami, rodzicami, proponowane metody i strategie, harmonogram działań.
Ocena efektywności oraz wnioski do dalszej pracy — wskazanie, co działało, co należy zmienić, kontynuować lub zrezygnować.

Na co zwrócić uwagę przy tworzeniu WOPFU — dobre praktyki

Unikaj ogólników — konkretne obserwacje, dane, przykłady zwiększają wartość dokumentu.
Staraj się patrzeć holistycznie: nie tylko wyniki szkolne, ale też emocje, relacje rówieśnicze, motywacja, samopoczucie, kontekst domowy.
Uwzględniaj zdanie rodziców (lub ucznia) — oni znają dziecko z innej perspektywy.
Dokument musi być komunikowalny: dla nauczycieli, specjalistów, rodziców — jasny, czytelny, nieprzeładowany żargonem.
Ustal procedury, kto aktualizuje WOPFU, kiedy i w jaki sposób — by uniknąć stagnacji dokumentów.
Pamiętaj, że WOPFU to proces, nie jednorazowe działanie — regularne przeglądy (co najmniej dwa razy w roku) są konieczne.

2. IPET — jak konstruować, dla kogo, kluczowe elementy

Czym jest IPET i dla kogo

IPET to Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny — dokument planujący działania edukacyjne i terapeutyczne dostosowane do indywidualnych potrzeb ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.
Opracowuje się go dla ucznia, który ma orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.
IPET stanowi narzędzie operacyjne — planowanie kroków, działań, sposobów wsparcia i ich monitorowania.
Dokument nie ma ustalonego, jednolitego wzoru obowiązkowego — szkoły i przedszkola adaptują go według własnych potrzeb, ale muszą uwzględnić wymagania prawa oświatowego.

Kiedy i na jaki okres tworzy się IPET

IPET opracowuje się w ciągu 30 dni od dostarczenia orzeczenia przez rodziców (lub opiekunów) do szkoły lub przedszkola.
Okres, na jaki tworzy się IPET, odpowiada okresowi, na jaki wydane jest orzeczenie — najczęściej na etap edukacyjny (np. cały etap szkoły podstawowej), chyba że orzeczenie krótsze.
W przedszkolu — analogicznie: IPET dla dziecka z orzeczeniem obowiązuje na okres wychowania przedszkolnego, z możliwością modyfikacji.
IPET powinien być zatwierdzony przez zespół (w którym uczestniczą specjaliści i nauczyciele) oraz zaakceptowany/przekazany rodzicom, z ich udziałem i podpisem.

Kluczowe elementy IPET

Poniżej lista typowych składników, które powinny znaleźć się w IPET (choć ich konkretna forma może się różnić w różnych szkołach i przedszkolach, podstawę jednak stanowi rozporządzenie z 2017 r.: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym.

§ 6. 1. Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny, o którym mowa w art. 127 ust. 3 ustawy, zwany dalej „programem”, określa:

1) zakres i sposób dostosowania odpowiednio programu wychowania przedszkolnego oraz wymagań edukacyjnych, o których mowa w art. 44b ust. 8 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2016 r. poz. 1943, z późn. zm.2)), do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, w szczególności przez zastosowanie odpowiednich metod i form pracy z uczniem;

2) zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, a w przypadku ośrodków, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 5–9 – także wychowawców grup wychowawczych prowadzących zajęcia z wychowankiem w tym ośrodku, ukierunkowane na poprawę funkcjonowania ucznia, w tym – w zależności od potrzeb – na komunikowanie się ucznia z otoczeniem z użyciem wspomagających i alternatywnych metod komunikacji (AAC), oraz wzmacnianie jego uczestnictwa w życiu przedszkolnym lub szkolnym, w tym w przypadku: a) ucznia niepełnosprawnego – działania o charakterze rewalidacyjnym,

b) ucznia niedostosowanego społecznie – działania o charakterze resocjalizacyjnym,

c) ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym – działania o charakterze socjoterapeutycznym;

3) formy i okres udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 5 ustawy;

4) działania wspierające rodziców ucznia oraz – w zależności od potrzeb – zakres współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, organizacjami pozarządowymi, innymi instytucjami oraz podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży, a w przypadku przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i oddziałów, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 1 lit. a–c, pkt 2, 3 i pkt 4 lit. a–c – również ze specjalnymi ośrodkami szkolno-wychowawczymi, młodzieżowymi ośrodkami wychowawczymi i młodzieżowymi ośrodkami socjoterapii;

5) zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne oraz inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia, a także: a) w przypadku ucznia klasy VII i VIII szkoły podstawowej, branżowej szkoły I stopnia, liceum ogólnokształcącego i technikum – zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego, b) zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu realizowane w ramach pomocy psychologiczno- -pedagogicznej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 5 ustawy;

6) zakres współpracy nauczycieli i specjalistów, a w przypadku ośrodków, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 5–9 – także wychowawców grup wychowawczych, z rodzicami ucznia w realizacji przez przedszkole, oddział przedszkolny w szkole podstawowej, inną formę wychowania przedszkolnego, szkołę lub ośrodek zadań wymienionych w § 5;

7) w przypadku uczniów niepełnosprawnych – w zależności od potrzeb – rodzaj i sposób dostosowania warunków organizacji kształcenia do rodzaju niepełnosprawności ucznia, w tym w zakresie wykorzystywania technologii wspomagających to kształcenie;

8) w zależności od indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia wskazanych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego lub wynikających z wielospecjalistycznych ocen, o których mowa w ust. 4 lub 9 – wybrane zajęcia wychowania przedszkolnego lub zajęcia edukacyjne, które są realizowane indywidualnie z uczniem lub w grupie liczącej do 5 uczniów.

3. Modyfikowanie IPET — kiedy, kto i jak

Dlaczego IPET musi być dokumentem żywym

Potrzeby ucznia mogą się zmieniać (np. postępy, trudności, zmiany środowiskowe, zdrowotne, nowe opinie).
Działania z IPET mogą wymagać korekt, jeśli nie przynoszą zakładanych efektów.
Zbyt sztywne trzymanie się pierwotnej wersji IPET może ograniczyć skuteczność wsparcia.
Modyfikacje pozwalają reagować na bieżąco i lepiej dostosować wsparcie do rzeczywistego stanu ucznia.

Kiedy rekomenduje się modyfikację IPET

Modyfikację IPET podejmuje się „w miarę potrzeb”, czyli nie automatycznie po każdej korekcie WOPFU, ale gdy zachodzą konkretne przesłanki.

Do typowych sytuacji, kiedy warto rozważyć modyfikację:

zmiana przydziału nauczycieli lub specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem;
konieczność zmiany planowanych dostosowań wymagań edukacyjnych (np. okazuje się, że uczniowi potrzebne są inne formy wsparcia);
zmiany w zakresie zajęć rewalidacyjnych, PPP lub innych działań terapeutycznych;
wdrożenie rekomendacji wynikających z ewaluacji IPET i WOPFU;
na prośbę rodziców lub zespół stwierdzi potrzebę uzupełnień (np. działania integrujące różnych specjalistów);
gdy pojawi się nowa opinia lub diagnoza (np. opinia o specyficznych trudnościach w uczeniu się) — co może wymagać zmiany IPET.

Warto zaznaczyć, że nie każda WOPFU musi pociągać za sobą modyfikację IPET — zespół może stwierdzić, że dokument wcale nie wymaga zmian.

Kto decyduje o modyfikacji i jak to zrobić

Decyzję podejmuje zespół ds. IPET (specjaliści, nauczyciele, koordynator), w porozumieniu z dyrektorem placówki i w konsultacji z rodzicami.
Modyfikacje mogą być wprowadzone jako arkusz modyfikacji lub jako zmiany w istniejącym IPET — w zależności od przyjętej procedury w placówce.
Można stosować dodatkowy arkusz modyfikacji, który uzupełnia oryginalny IPET, lub nanieść zmiany bezpośrednio.
Warto ustalić jednolitą formę modyfikacji w placówce (format aneksu, sposób oznaczenia zmian) — dla przejrzystości i spójności zespołowej.

Co musi zawierać modyfikacja IPET

Powód modyfikacji (uzasadnienie zmiany).
Zakres zmian — które elementy będą zmienione: cele, działania, dostosowania, wsparcie, harmonogram.
Nowe działania lub korekty w już zaplanowanych zadaniach.
Nowe lub zmienione dostosowania edukacyjne.
Aktualizacja harmonogramu działań (jeśli to konieczne).
Wskazanie terminów oceny skuteczności zmian.
Podpisy osób zatwierdzających modyfikację (członkowie zespołu, dyrektor, rodzice).

Podsumowanie i zaproszenie

WOPFU i IPET to dwa komplementarne dokumenty: WOPFU służy diagnozie i ocenie poziomu funkcjonowania ucznia, a IPET — planowaniu działań edukacyjno-terapeutycznych. Oba dokumenty muszą być żywe, elastyczne i reagować na zmieniające się potrzeby ucznia.

W praktyce warto zadbać, by:

WOPFU był przygotowany rzetelnie, kompleksowo i wieloaspektowo,
IPET był klarowny, realistyczny, skonkretyzowany i zawierał procedury oceny i modyfikacji,
modyfikacje IPET były możliwe i planowane, by reagować na rzeczywiste zmiany.

Na naszej platformie znajdziesz wzory wypełnionych IPETów i WOPFU do edycji

WOPFU do edycjo znajdziesz TUTAJ

MATERIAŁY I SZKOLENIE DLA KLAS 1-3

MATERIAŁY I SZKOLENIE DLA KLAS 4-8

TECZKA PEDAGOGA SZKOLNEGO TUTAJ

UCZEŃ SŁABOSŁYSZĄCY TUTAJ

DZIECKO W PRZEDSZKOLU ZE SPE TUTAJ

KUPISZ TUTAJ

Aby wesprzeć pracę nauczyciela współorganizującego przygotowałyśmy szkolenie i opracowałyśmy Teczkę oraz szereg materiałów i pomocnych dokumentów do edycji. Wszystkie znajdziesz na naszej platformie szkoleniowej TUTAJ

SZKOLENIA I MATERIAŁY AWANS ZAWODOWY TUTAJ

PLANY I PROGRAMY PRACY NA NOWY ROK TUTAJ

NOWOŚCI SZKOLENIA Z MATERIAŁAMI- TECZKI

SZKOLENIA Z MATERIAŁAMI-NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA

ZAJĘCIA REWALIDACYJNE KLASY 1-4

KARTY PRACY ZAJĘCIA REWALIDACYJNE

NOWOŚCI SZKOLENIA Z TECZKAMI

ZAMÓW SZKOLENIE Z HIGIENY CYFROWEJ DLA NAUCZYCIELI I UCZNIÓW

Jeśli chcesz poznać podstawie aplikacje z wykorzystaniem AI, skorzystaj z naszego szkolenia oraz materiałów. KUPISZ JE TUTAJ

PRZYKŁADOWE PYTANIA I PROBLEMY NA EGZAMIN TUTAJ

Pytania na rozmowę kwalifikacyjną na stopień nauczyciela współorganizującego na stopień nauczyciela dyplomowanego TUTAJ

Polecamy naszą nowość

KOMPLEKSOWA POMOC W PRACY Z UCZNIEM Z UMIARKOWANĄ I ZNACZNĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

Ale to nie wszystko, mamy dla Was coś specjalnego!!! Fachowo przygotowane materiały i dokumentację dla każdego nauczyciela na ścieżce rozwoju zawodowego.