Specjalni

Komunikacja to coś więcej niż mówienie. To sztuka porozumiewania się – rozumienia drugiej osoby, wyrażania swoich myśli, emocji i potrzeb w sposób zrozumiały. Dla wielu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, właśnie ten obszar jest jednym z największych wyzwań.

Dlaczego dzieci ze SPE mają trudności w komunikacji?

Powodów jest wiele, to zależy od rodzaju trudności, diagnozy i indywidualnych możliwości ucznia.

Dzieci ze spektrum autyzmu mogą rozumieć słowa dosłownie, nie wyczuwają ironii, metafor czy żartów. Mają też trudności w odczytywaniu emocji innych osób.
Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną często mają ograniczony zasób słów i trudność w budowaniu logicznych wypowiedzi.
Dzieci z afazją, dysleksją czy zaburzeniami przetwarzania słuchowego mogą mieć problem z rozumieniem dłuższych komunikatów, zapamiętywaniem poleceń lub zrozumieniem treści lekcji.
Z kolei uczniowie z ADHD mogą przerywać, mówić impulsywnie, nie czekać na swoją kolej w rozmowie.

To wszystko sprawia, że nawet jeśli dziecko mówi, nie oznacza to automatycznie, że potrafi skutecznie się komunikować.

Mowa a komunikacja – to nie to samo

Mowa to umiejętność wypowiadania słów.
Komunikacja – to zdolność do porozumienia się z drugą osobą.
Dziecko może mieć bogaty zasób słownictwa, a mimo to nie potrafić przekazać, co naprawdę czuje, myśli lub czego potrzebuje. Może nie rozumieć intencji innych, nie odczytywać emocji z twarzy, nie reagować adekwatnie w rozmowie.

Właśnie dlatego mówimy, że mówić to nie to samo, co się komunikować.

Jak trudności komunikacyjne wpływają na funkcjonowanie szkolne?

Problemy z komunikacją przekładają się na niemal każdy obszar życia szkolnego:

Dziecko może źle rozumieć polecenia nauczyciela, a to prowadzi do frustracji i błędów.
Ma trudność w pracy w grupie, bo nie potrafi negocjować, poprosić o pomoc czy wyrazić swojego zdania.
Może wydawać się „niegrzeczne” gdy nie odpowiada, milczy, odchodzi lub reaguje złością, bo nie potrafi inaczej.
Trudności w rozmowie z rówieśnikami często skutkują izolacją, wyśmiewaniem, a czasem zachowaniami trudnymi.

Trudności komunikacyjne a zachowania trudne

Brak umiejętności powiedzenia, co czuję lub czego potrzebuję, często prowadzi do zachowań, które my dorośli odbieramy jako bunt, agresję czy nieposłuszeństwo.
Dziecko, które nie potrafi wyrazić frustracji słowami, zaczyna krzyczeć, płakać, odmawiać wykonania polecenia albo się wycofuje.
Zanim uznamy, że uczeń „nie chce współpracować”, warto zapytać: czy on potrafi z nami skutecznie się porozumieć?

Jak rozwijać kompetencje komunikacyjne w szkole?

Nie potrzeba specjalistycznych narzędzi, by wspierać komunikację. Wystarczy uważność, prosty język i codzienne ćwiczenia. Oto kilka sprawdzonych pomysłów:

Używaj prostych i jasnych komunikatów

Zamiast: „Za chwilę, po przerwie, jak wszyscy się uspokoją, przejdziemy do ćwiczeń.”
Powiedz: „Po przerwie robimy ćwiczenia.”
Unikaj zdań wielokrotnie złożonych.

Wspieraj komunikaty obrazem

Piktogramy, zdjęcia, ilustracje, gesty – pomagają dzieciom zrozumieć, o czym mówimy. Warto stworzyć „ścianę komunikacji” w klasie z symbolami dnia, emocji i działań.

Ćwicz rozmowę w bezpiecznych warunkach

Rozmowa to też umiejętność, którą trzeba trenować.

Zabawy w role: „w sklepie”, „w gabinecie lekarza”, „w bibliotece” – uczą zwrotów i zasad rozmowy.
Ćwiczenia w parach: „zadaj pytanie koledze”, „powiedz komplement”.
Karty rozmów z pytaniami typu „Jak się dziś czujesz?”, „Co lubisz robić?”, „Co cię złości?”
Ucz komunikacji emocji

Nie zakładaj, że dziecko wie, co czuje. Używaj plansz emocji, naklejek, symboli i pomagaj nazwać uczucia.
Przykład: „Widzę, że marszczysz brwi. Czy jesteś zły, czy raczej zdenerwowany?”

Buduj sytuacje komunikacyjne

Niech dziecko ma powód, by mówić lub wskazywać.

Nie podawaj wszystkiego „na tacy”, niech poprosi o kredkę, zapyta o kolejność, wskaże odpowiedź.
Stosuj komunikację alternatywną (AAC), jeśli dziecko nie mówi lub mówi niewyraźnie tablice symboli, aplikacje, gesty Makaton.
Modeluj zachowania komunikacyjne

Dzieci uczą się przez obserwację. Pokazuj, jak reagować w rozmowie:
„Słyszę, że jesteś zły, spróbuj mi powiedzieć, co cię zdenerwowało.”
„Nie przerywam, bo chcę usłyszeć, co masz do powiedzenia.”

Wykorzystuj literaturę i bajki terapeutyczne

Rozmowa o bohaterach, ich emocjach i decyzjach to świetny sposób na ćwiczenie empatii i rozumienia komunikatów.

Rozwijanie kompetencji komunikacyjnych to proces, który wymaga czasu, cierpliwości i wielu powtórzeń. Ale efekty są ogromne: dzieci stają się spokojniejsze, bardziej pewne siebie, lepiej radzą sobie w grupie.
Pamiętajmy: każde dziecko chce się komunikować, tylko czasem nie wie jak. Naszą rolą, jako nauczycieli jest mu w tym pomóc.

Nasz propozycje rozwijania umiejętności komunikacyjnych:

Aplikacja Let Me Talk

Kostki opowieści, kostki narracyjne

Jesienne kostki

Opowiedz mi o tym

Symbole narodowe

Jesienne kostki

Zimowe kostki

Walentynkowe kostki

Andrzejkowe kostki

Aplikacje z kostkami

Kostki online znajdziesz:

Kostki do rozwijania mowy TUTAJ i TUTAJ

Wirtualne karty opowieści znajdziesz TUTAJ

I karty z symbolami znajdziesz TUTAJ

Nagrywanie wiadomości głosowych, zamiast wypowiadania się na forum klasy.

Aplikacja Vocaroo

Aplikacje do nagrywania dźwięku TUTAJ

WIRTUALNE KOŁO FORTUNY

Link tutaj

Na kole fortuny można umieszczać kolorowe ikonki, ilustracje i napisy. Taka angażująca forma może prowokować uczniów do odpowiedzi zabaw słownych. Można także zadawać. pytania zamknięte na bazie tego co wylosujemy, albo dziecko mogło odpowiedzić tylko na nie słowem TAK lub NIE.

WIRTUALNY SPACER PO DOMU

Link tutaj

Taki spacer może wspomagać mówienie ucznia, przełamanie lęku i dopełnienie komunikatu o gest.

Tworzenie głosowych animacji TUTAJ

Zapraszam na konferencję w Krakowie już 21.11. 2025 Więcej szczegółów TUTAJ

Materiały do prowadzenia zajęć rewalidacyjnych kupisz TUTAJ

KOMPLEKSOWA POMOC W PRACY Z UCZNIEM Z UMIARKOWANĄ I ZNACZNĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

Jeżeli prowadzisz zajęcia w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, skorzystaj z kompleksowego wsparcia w postaci:

programu zajęć,
przykładowych wpisów do dziennika,
przykładowych ćwiczeń,
oceny efektywności,
gotowych zadań.


Szczegóły TUTAJ	Szczegóły TUTAJ	Szczegóły TUTAJ

Jeżeli prowadzisz zajęcia rewalidacyjne skorzystaj z kompleksowego wsparcia w postaci:

programu zajęć,
przykładowych wpisów do dziennika,
przykładowych ćwiczeń,
oceny efektywności,
gotowych zadań.


Szczegóły TUTAJ	Szczegóły TUTAJ	Szczegóły TUTAJ

W ofercie mamy również teczki pedagoga specjalnego, zawierające niezbędną dokumentację do edycji oraz wskazówki, materiały i porady.


Szczegóły TUTAJ	Szczegóły TUTAJ	Szczegóły TUTAJ


Szczegóły TUTAJ	Szczegóły TUTAJ

Dla nauczycieli współorganizujących kształcenie niezbędna dokumentację wraz z materiałami do pracy zawiera TECZKA NAUCZYCIELA WSPÓŁORGANIZUJĄCE.


Szczegóły TUTAJ	Szczegóły TUTAJ

Od wielu lat jesteśmy ekspertkami do spraw awansu zawodowego, swoją praktyczną wiedzę wykorzystałyśmy w publikacjach będących kompleksowym wsparciem dla nauczycieli na ścieżce awansu zawodowego. Zawierają one niezbędne informacje wraz z dokumentacją do edycji.

Szkolenia Rad Pedagogicznych TUTAJ

Teczkę - zajęcia rewalidacyjne w szkole ponadpodstawowej kupisz TUTAJ

Jeśli potrzebujesz wsparcia w przygotowaniu opisu i analizy na 4 strony, to skorzystaj z naszych materiałów.

Przykładowy opis i analizę na 4 strony do edycji kupisz tutaj

Jeśli chcesz poznać podstawie aplikacje z wykorzystaniem AI, skorzystaj z naszego szkolenia oraz materiałów. KUPISZ JE TUTAJ

PRZYKŁADOWE PYTANIA I PROBLEMY NA EGZAMIN TUTAJ

Pytania na rozmowę kwalifikacyjną na stopień nauczyciela współorganizującego na stopień nauczyciela dyplomowanego TUTAJ

KOMPLEKSOWA POMOC W PRACY Z UCZNIEM Z UMIARKOWANĄ I ZNACZNĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

Ale to nie wszystko, mamy dla Was coś specjalnego!!! Fachowo przygotowane materiały i dokumentację dla każdego nauczyciela na ścieżce rozwoju zawodowego.